Epidemia koronawirusa SARS-CoV-2 stanowi bezprecedensowy przypadek na rynku pracy. W ramach ogłoszonego 14 marca 2020 roku stanu zagrożenia epidemiologicznego na większość przedsiębiorców nałożono daleko idące ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej. Pozostali muszą wdrożyć w swoich zakładach pracy odpowiednie zabezpieczenia. W jaki sposób chronić firmę i swoich pracowników? Co gwarantuje nam prawo? Jak odpowiedzialnie z niego korzystać?
Koronawirus zmienia formy pracy
W świetle specjalnej ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 oraz innych chorób zakaźnych i wywołanych nimi sytuacji kryzysowych pracodawca powinien zaproponować pracownikowi wykonywanie, przez czas oznaczony, pracy określonej w umowie o pracę poza miejscem jej stałego wykonywania, a więc w charakterze zdalnym. Nie jest to obowiązek, lecz przywilej, gdyż decyzja w tym zakresie leży po stronie pracodawcy. W tym przypadku odmowa pracownika stanowić może naruszenie obowiązków pracowniczych.
Co w przypadku, jeżeli pracodawca nie ma możliwości przeniesienia pracownika do wykonywania pracy w trybie zdalnym? Może go zobowiązać – nawet bez jego zgody – do odbycia zaległego urlopu, oddelegować do domu za pełnym wynagrodzeniem lub skierować na bezpłatny urlop dobrowolny (możliwe jest to tylko na podstawie wniosku pracownika).
Zapewnienie bezpieczeństwa i higieny pracy w przedsiębiorstwie
Obowiązkiem pracodawcy jest chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie im bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Jeżeli nie ma możliwości, aby obowiązki pracownika odbywały się w charakterze zdalnym, pracodawca musi wdrożyć odpowiednie zmiany organizacyjne. Najważniejsze z nich w trybie zalecenia zostały wymienione przez Głównego Inspektora Sanitarnego:
- Zachować bezpieczną odległość od rozmówcy (1-1,5 metra).
- Promować regularne i dokładne mycie rąk przez osoby przebywające w miejscach użyteczności publicznej: wodą z mydłem lub zdezynfekowanie dłoni środkiem na bazie alkoholu (min. 60%).
- Upewnić się, że pracownicy, klienci i kontrahenci mają dostęp do miejsc, w których mogą myć ręce mydłem i wodą.
- Umieścić dozowniki z płynem odkażającym w widocznych miejscach w miejscu pracy i upewnić się, że dozowniki te są regularnie napełniane.
- Wywiesić w widocznym miejscu informacje, jak skutecznie myć ręce.
- Połączyć to z innymi środkami komunikacji, takimi jak np. szkolenia personelu przez specjalistów ds. bezpieczeństwa i higieny pracy.
- Zarekomendować pracownikom, aby NIE dotykali dłońmi okolic twarzy, zwłaszcza ust, nosa i oczu, a także przestrzegali higieny kaszlu i oddychania.
- Dołożyć wszelkich starań, aby miejsca pracy były czyste i higieniczne: powierzchnie dotykowe, w tym biurka, lady i stoły, klamki, włączniki światła, poręcze i inne przedmioty (np. telefony, klawiatury) muszą być regularnie wycierane środkiem dezynfekującym lub przecierane wodą z detergentem; wszystkie obszary często używane, takie jak toalety, pomieszczenia wspólne, powinny być regularnie i starannie sprzątane z użyciem wody z detergentem.
- Ograniczyć podróże służbowe i delegacje zagraniczne do minimum.
- Promować pracę zdalną w przypadku osób powracających z obszarów występowania koronawirusa SARS-CoV-2.
Na mocy wspomnianej specustawy organy administracyjne – w tym GIS – uzyskały uprawnienie do wydawania poleceń, decyzji, zaleceń oraz wytycznych w zakresie przeciwdziałania koronawirusowi. Naruszenie przez pracodawcę tych obowiązków, może skutkować karą grzywny wynoszącą do 30 000 zł.
Tarcza antykryzysowa a wysokość wynagrodzenia pracownika
W czasie epidemii część podmiotów gospodarczych musi zmagać się ze stałym obciążeniem finansowym bez możliwości uzyskiwania dochodów. W tym wypadku alternatywą dla zwolnień czy oddelegowania pracownika na przymusowy urlop jest możliwość obniżenia wymiaru czasu pracy i proporcjonalne wynagrodzenia lub obniżenie wynagrodzenia o 50% – dotyczy to tylko tych pracowników, którzy ucierpieli z powodu przestoju ekonomicznego – nie może ono być jednak niższe niż minimalne wynagrodzenie wynoszące 2600 zł.
W ramach pakietu ustaw wchodzących w skład tarczy antykryzysowej możliwe jest także obniżenie wymiaru czasu pracy pracownika o 20%, jednak nie więcej niż do połowy etatu i tym samym proporcjonalne obniżenie wynagrodzenia. Również w tej sytuacji pensja nie może być niższa niż minimalne wynagrodzenie za pracę.
Należy jednak pamiętać, że obniżenie wynagrodzenia to często załamanie domowych budżetów. Taką decyzję należy każdorazowo uzgodnić z pracownikiem. Pewnym, choć niewystarczającym z punktu widzenia przedsiębiorcy rozwiązaniem jest dofinansowanie niektórych kosztów prowadzenia działalności gospodarczej. W tym m.in. dofinansowanie wynagrodzeń pracowników w postaci 3-miesięcznej zapomogi w przypadku przestoju ekonomicznego lub obniżonego wymiaru czasu pracy oraz opłaty składek na ubezpieczenia społeczne.
Aby skorzystać z dofinansowania należy wykazać spadek obrotów gospodarczych w prowadzonym przedsiębiorstwie, spowodowany rozprzestrzenieniem się pandemii koronawirusa COVID-19. Szczegółowe zasady ubiegania się o środki z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych dostępne są na stronie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.
