Zgodnie z Prawem Pracy każdy pracownik ma prawo nie tylko do urlopu wypoczynkowego, ale może skorzystać również z urlopu bezpłatnego. Jednakże urlop bezpłatny nie wiąże się z takimi samymi przywilejami, jakie przysługują pracownikowi w przypadku urlopu wypoczynkowego.
Jak można ubiegać się o urlop bezpłatny?
Pracodawca może udzielić pracownikowi urlopu bezpłatnego w odpowiedzi na pisemny wniosek pracownika. Wniosek taki powinien wskazywać czas trwania urlopu, nie musi natomiast zawierać uzasadnienia.
Pracodawca samodzielnie decyduje o tym, czy wniosek pracownika ma zostać rozpatrzony pozytywnie, czy negatywnie. Jego ewentualna odmowa nie podlega ocenie organów zajmujących się kontrolą przestrzegania przepisów prawa pracy – pracownik nie dysponuje żadnymi środkami prawnymi, które mogłyby mu pomóc w wyegzekwowaniu urlopu bezpłatnego. W przypadku, gdy wniosek zostanie rozpatrzony pozytywnie przez pracodawcę, czas trwania urlopu bezpłatnego może być rozpatrywany osobno.
Jeśli urlop bezpłatny ma trwać dłużej niż 3 miesiące, pracodawca i pracownik mogą uzgodnić, że w razie zaistnienia ważnych i uzasadnionych przyczyn, pracownik może zostać odwołany z takiego urlopu. Po powrocie pracownika z urlopu bezpłatnego pracodawca ma obowiązek zatrudnić go na tych samych warunkach, jakie miał on przed urlopem.
Co ze składkami i urlopem wypoczynkowym w przypadku korzystania z urlopu bezpłatnego?
Należy pamiętać, że okresu urlopu bezpłatnego nie wlicza się do stażu pracy, od którego uzależnione są uprawnienia pracownicze. Jednocześnie urlop bezpłatny w wymiarze do jednego miesiąca nie ma wpływu na wymiar urlopu wypoczynkowego, jaki przysługuje pracownikowi w danym roku kalendarzowym.
Czy pracodawca może udzielić pracownikowi urlopu bezpłatnego z własnej inicjatywy?
Nie może. Pracodawca nie ma prawa skierować pracownika na urlop bezpłatny na przykład z powodu przestoju w zakładzie pracy.
Czy udzielenie urlopu bezpłatnego może być obowiązkowe?
Przepisy Prawa Pracy wyszczególniają sytuacje, w których pracodawca jest zobowiązany do udzielenia urlopu bezpłatnego i w których nie ma możliwości zastrzeżenia dopuszczalności odwołania pracownika z urlopu bezpłatnego.
Są to sytuacje, w których przedmiotem wniosku jest:
- urlop wychowawczy udzielany na wniosek pracownicy – okres urlopu wychowawczego wlicza się do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze;
- urlop na wniosek młodocianego uczęszczającego do szkoły dla pracujących, w okresie ferii szkolnych w wymiarze nie przekraczającym łącznie z urlopem wypoczynkowym dwóch miesięcy – okres tego urlopu bezpłatnego wlicza się do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze;
- urlop przysługujący pracownikowi powołanemu do odbycia ćwiczeń wojskowych, pełnienia okresowej służby wojskowej lub terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie – w czasie trwania tego urlopu bezpłatnego pracownik zachowuje wszystkie uprawnienia wynikające ze stosunku pracy, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia;
- urlop przysługujący pracownikowi powołanemu do pełnienia funkcji z wyboru w organizacji związkowej – okres tego urlopu bezpłatnego wlicza się do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze;
- urlop udzielany na czas sprawowania funkcji członka Krajowej Rady – okres tego urlopu bezpłatnego wlicza się do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze;
- urlop udzielany na okres pełnienia funkcji członka zarządu komisarycznego w banku – okres tego urlopu bezpłatnego wlicza się do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze;
- urlop udzielany osobie skierowanej do pracy przy zwalczaniu epidemii – okres tego urlopu bezpłatnego wlicza się do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Źródło: Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy; Dz.U. 1998 r., Nr 21, poz. 94.
