Finansowanie społecznościowe, czyli crowdfunding, ma się w Polsce doskonale. W rekordowym dla branży 2019 roku nasi rodacy przeznaczyli na ten cel ok. 700 mln złotych. A według prognoz, w 2020 roku jego wartość może osiągnąć 1,1 mld zł. Niniejszy artykuł zawiera najważniejsze informacje na temat crowdfundingu w Polsce.
Czym jest finansowanie społecznościowe?
Jest to rodzaj finansowania, dzięki któremu inicjator akcji (przedsiębiorca, organizacja charytatywna, osoba fizyczna) pozyskuje środki od społeczności (najczęściej wirtualnej) na wybrany cel. Według definicji pochodzącej z portalu crowdfunding.pl:
Crowdfunding – rodzaj gromadzenia i alokacji kapitału przekazywanego na rzecz rozwoju określonego przedsięwzięcia w zamian za określone świadczenie zwrotne, który angażuje szerokie grono kapitałodawców, charakteryzuje się wykorzystaniem technologii teleinformatycznych oraz niższą barierą wejścia i lepszymi warunkami transakcyjnymi niż ogólnodostępne na rynku.
Źródło: Karol Król, Finansowanie społecznościowe jako źródło finansowania przedsięwzięć w Polsce.
Krótka historia crowdfundingu
Pierwszą branżą, która „skorzystała” ze wsparcia internetowej społeczności, była branża kulturalna. W roku 1997 amerykańscy fani brytyjskiej grupy rockowej Marillion w wyniku przeprowadzonej w internecie kampanii zebrali 60 tysięcy dolarów na sfinansowanie trasy koncertowej tegoż zespołu po Stanach Zjednoczonych.
Nazwa crowdfunding również ma swoje korzenie w branży rozrywkowej. Pojęcie zostało pierwszy raz zdefiniowane i użyte w 2006 roku przez dziennikarza magazynu muzycznego „Wired” Jeffa Howe’a w artykule „Rise of Crowdsourcing”.
Jak donosi Wikipedia, pierwsza platforma pozwalająca na finansowanie przez społeczność powstała w 2003 roku. ArtistShare.net, mimo iż pierwsza na rynku, nigdy nie doczekała się pozycji giganta. Prawdopodobnie dlatego, że skierowana była jedynie do osób chcących wesprzeć artystów.
Pełny rozkwit idei crowdfundingu następuje parę lat później – w trakcie globalnej ekspansji sieci 2.0 oraz zyskujących na popularności mediach społecznościowych. W 2008 powstaje indiegogo.com – jeden z pierwszych gigantów branży specjalizujący się w zbieraniu funduszy na innowacje.
Największy globalny portal finansowania społecznościowego Kickstarter startuje niespełna rok później, umożliwiając zbiórki na cele takie jak finansowanie filmów, gier komputerowych, rękodzieła, design oraz oczywiście projektów z branży fintech. Kickstarter może pochwalić się rekordową zbiórką, zarówno pod względem ilości zebranych środków (lodówka Coolest Cooler – 13,3 mln USD), jak i liczby osób, które zdecydowały się wesprzeć inicjatywę (219,382 osoby zrzuciły się na powstanie gry Exploding Kittens).
W Polsce pierwszy portal crowdfundingowy powstał w 2011 roku. Od tamtej pory polakpotrafi.pl nieustannie znajduje się w czołówce najbardziej rozpoznawalnych portali. Rekord portalu to 385 615 zł na budowę wstęgi pamięci AK w Krakowie. Biorąc pod uwagę wolumen transakcji, numerem jeden jest zrzutka.pl, której użytkownicy wsparli projekty o łącznej sumie 239 127 953 zł.
Zbiórka środków na … – jakie są rodzaje crowdfundingu?
Rynek, którego wartość w 2025 roku może wzrosnąć do 29 mld USD, w trakcie swojej 30-letniej kariery wyodrębnił różne typy i kategorie. Najprostsze funkcjonujące rozróżnienie to podział na:
- finansowanie nieudziałowe, które może mieć charakter donacyjny, a także przyjmować formę nagród rzeczowych czy świadczenia usługi na rzecz wpłacających;
- finansowanie udziałowe, czyli crowdinvesting – o którym szerzej w kategoriach biznesowych będzie można przeczytać w kolejnym wpisie na stronie urzadskarbowy.pl.
Szczególną odmianą finansowania społecznościowego jest crowdsourcing – model produkcji lub rozwiązywania problemów przez internautów, którzy realizują konkretne cele organizatora (np. instytucji publicznej, przedsiębiorstwa). Jednym z pierwszych przykładów były prace nad projektem ustawy o ruchu poza drogami publicznymi w Finlandii w 2013 roku. Świetnym przykładem jest idea budżetu obywatelskiego, który znakomicie sprawdził się w większości polskich miast.
Inną formą podziału zbiórek crowdfundingowych jest rozróżnienie ze względu na obszar/branżę finansowania tj. biznesowe, kulturalne, religijne, naukowe czy społeczne.
Crowdfunding – sytuacja prawna w Polsce
Obecnie crowdfunding nie doczekał się w Polsce szczegółowych regulacji prawnych. Jak podaje portal prawo.pl: nie oznacza to jednak, że inicjatywy crowdfundingowe są sprzeczne z prawem. Co do zasady, do finansowania społecznościowego zazwyczaj stosuje się znowelizowane przepisy ustawy z 14 marca 2014 r. o zasadach prowadzenia zbiórek publicznych (Dz. U. 2014 poz. 498 z późn. zm.). Akt ten nie w pełni odpowiada jednak idei crowdfundingu.
W myśl tej ustawy zbiórki publiczne muszą: 1) mieć charakter donacyjny (wpłacający są darczyńcami) 2) oraz być zgłoszone w portalu zbiórek publicznych zbiórki.gov.pl.
Mechanizm finansowania społecznego zakłada wsparcie przez inicjatora osób wpłacających pieniądze na rzecz projektu, w formie wcześniej ustalonej. Nie zawsze w formie nagród, które bardzo często mają charakter symboliczny. Przykładem może być popularna platforma donacyjna siepomaga.pl.
W świetle polskiego ustawodawstwa crowdfunding można stosować w formie opartej na darowiznach, przedsprzedaży, pożyczkach, sprzedaży udziałów w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością oraz w formie ofert publicznej sprzedaży akcji spółek akcyjnych.
Crowdfunding – co dalej?
Wiele sektorów gospodarki ucierpi z powodu pandemii koronawirusa. W tym trudnym okresie rynek crowdfundingowy stanowi dla wielu jedyną formę przetrwania. Istnieją tysiące pomniejszych akcji, które dostępne są na platformach oferujących wsparcie donacyjne (zrzutka.pl, siepomaga.pl, pomagamy.im, pomagam.pl). Rekordową jest zbiórka fundacji siepomaga.pl, której celem jest doposażenie ośrodków medycznych w niezbędny sprzęt. Od momentu rozpoczęcia zbiórki 3 marca wsparło ją już 430 000 osób, wpłacając ponad 26 milionów złotych.
Na obecną chwilę trudno oszacować liczbę działających platform crowdfundingowych w Polsce. Sami doliczyliśmy się ok. 40 tego typu portali. Polacy bardzo chętnie i masowo angażują się w finansowe wspieranie bez względu na to, z jakim rodzajem projektu mają do czynienia. Crowdfunding staje się coraz bardziej popularny, zwłaszcza wśród osób młodych, i na pewno jest dobrym narzędziem pozyskiwania środków finansowych na realizację innowacyjnych i ciekawych projektów.
