Urlop wypoczynkowy jest jednym z podstawowych praw pracownika. Ma służyć odpoczynkowi i zregenerowaniu organizmu i zgodnie z art. 152 § 2 Kodeksu pracy pracownik nie może się go zrzec.
Zasady udzielania urlopu wypoczynkowego
Ilość przysługujących dni urlopu wypoczynkowego zależna jest od stażu pracy. Pracownik ma prawo do:
- 20 dni na rok – jeśli jest zatrudniowy krócej niż 10 lat
- 26 dni na rok – gdy jest zatrudniony powyżej 10 lat
Do okresu zatrudnienia, od którego zależy prawo do urlopu, wlicza się również okresy:
- nauki w szkole zawodowej, średniej lub wyższej;
- odbywania stażu z PUP;
- pobierania zasiłku dla bezrobotnych;
- odbywania służby wojskowej;
- prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego.
Gdy pracownik zaczyna pracę po raz pierwszy, urlop przysługuje mu dopiero po przepracowaniu miesiąca, a przy tym proporcjonalnie do przepracowanego czasu – jeśli przepracuje 3 miesiące, należy mu się 5 dni urlopu.
Co do zasady urlop wypoczynkowy powinien zostać wybrany w całości w roku kalendarzowym, w którym pracownik nabył do niego prawo. Art. 162 kp jednakże stanowi, że na wniosek pracownika urlop może zostać podzielony na części, o ile jedna z nich wynosi minimum 14 kolejnych dni kalendarzowych.
Plan urlopów ustala pracodawca, uwzględniając wnioski pracowników oraz biorąc pod uwagę zapewnienie normalnego funkcjonowania zakładu pracy. Na wniosek pracownika można przesunąć ustalony w planie urlopów termin. Pracodawca również może zmienić ustalony wcześniej plan urlopów, jeśli okazałoby się, że nieobecność pracownika przyczyniłaby się do nadmiernego zakłócenia zwykłego toku pracy.
Kiedy kończy się umowa o pracę, a pracownikowi został do wykorzystania urlop wypoczynkowy, pracodawca jest zobowiązany do wypłaty ekwiwalentu.
Kiedy można odwołać pracownika z urlopu wypoczynkowego?
Zgodnie z art. 167 kp pracodawca może odwołać pracownika z urlopu wypoczynkowego pod warunkiem, że udowodni, iż w zakładzie pracy zaistniała sytuacja, której nie było w chwili, gdy pracownik zaczynał swój urlop. W takim przypadku pracodawca powinien pokryć koszty, które pracownik poniósł w związku z bezpośrednim odwołaniem go z urlopu, jak również ma obowiązek udzielić pracownikowi brakującej części urlopu w innym terminie.
Pracownik nie chce iść na zaległy urlop wypoczynkowy – co zrobić?
Dnia 30 września każdego roku mija termin wykorzystania przez pracowników zaległego urlopu za rok poprzedni. Nieudzielenie pracownikowi urlopu w wyznaczonym terminie stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika i grozi pracodawcy poważnymi sankcjami, a jednak niektórzy pracownicy uparcie odmawiają wykorzystania zaległego urlopu. W takiej sytuacji pracodawca ma prawo do wyznaczenia terminu wykorzystania tego urlopu, a wtedy pracownik nie ma prawa odmówić.
Pracodawca dobrze zrobi, jeśli wcześniej, zanim wyśle pracownika na zaległy urlop, wyśle mu kilka razy prośbę o wykorzystanie tego urlopu i włączy te prośby do akt osobowych, aby mieć dowód na to, że wina za niewykorzystanie zaległego urlopu leży po stronie pracownika.
Choroba w czasie urlopu wypoczynkowego
Jeśli pracownik przebywający na urlopie wypoczynkowym zachoruje, pracodawca ma obowiązek przerwać mu urlop i wypłacić mu wynagrodzenie chorobowe lub zasiłek chorobowy za czas choroby. Wówczas niewykorzystane dni urlopu pracownik może wykorzystać w innym terminie.
Zgodnie z art.166 kp część urlopu niewykorzystaną z powodu czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby, odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, odbywania ćwiczeń wojskowych albo przeszkolenia wojskowego przez okres do 3 miesięcy lub z powodu urlopu macierzyńskiego pracodawca zobowiązany jest udzielić w późniejszym terminie.
Powyższe przypadki to katalog zamknięty, a zatem w przypadku gdy na przykład w czasie urlopu wypoczynkowego zachoruje dziecko pracownika lub inny członek jego rodziny, nie przerywa to urlopu wypoczynkowego pracownika. Pracownik może wprawdzie zwrócić się do pracodawcy z prośbą o przesunięcie urlopu z powodu choroby dziecka, jednak pracodawca nie ma obowiązku, aby się na to zgodzić, ale jeśli chce, może na taką prośbę przystać.
Zasady wykorzystania urlopu wypoczynkowego przerwanego chorobą
Gdy choroba przerwie pracownikowi urlop, nie ma on prawa do tego, aby wydłużyć sobie czas jego trwania po zakończeniu choroby – zapis w kodeksie pracy o prawie pracownika do nieprzerwanego 14-dniowego urlopu wypoczynkowego w takiej sytuacji nie obowiązuje. Pracownik musi wystąpić z kolejnym wnioskiem o udzielenie urlopu, a do pracodawcy należy decyzja, czy udzieli mu jeszcze raz urlopu wypoczynkowego w wymiarze 14 dni.
Świadczenie urlopowe a przerwanie urlopu wypoczynkowego chorobą
Pracodawcy, którzy zatrudniają mniej niż 50 osób, mają obowiązek wypłacania świadczenia urlopowego pracownikom, którzy wykorzystują 14-dniowy urlop wypoczynkowy, o ile nie zwolnią się z tego obowiązku poprzez poinformowanie pracowników do końca stycznia każdego roku, że zakład pracy takiego świadczenia nie wypłaca. Świadczenie urlopowe należy wypłacić najpóźniej w pierwszym dniu urlopu.
Jeśli świadczenie zostanie wypłacone, a pracownik nie wykorzysta 14-dniowego urlopu z powodu choroby, która ten urlop przerwie, wówczas pracownik powinien wykorzystać ponownie urlop wypoczynkowy w ilości 14 dni, gdyż tylko w takim przypadku to świadczenie mu się należy i tylko pod takim warunkiem (14 nieprzerwanych dni urlopu) takie świadczenie zwolnione jest z obowiązku zapłaty składek na ubezpieczenie społeczne.
Istnieje również opinia, że jeśli choroba przerwie pracownikowi 14-dniowy urlop wypoczynkowy, wówczas powinien on zwrócić świadczenie jako nienależne, z tym że pracodawca musi otrzymać na to od niego pisemną zgodę. Jeżeli takiej zgody nie uzyska, a przy tym nie uda mu się uzgodnić z pracownikiem innego terminu wykorzystania 14-dniowego urlopu, wówczas pracodawca ma możliwość zaliczenia wypłaconego świadczenia urlopowego na poczet urlopu, który zostanie udzielony pracownikowi w następnym roku kalendarzowym.
